Dự án Tarot Kiều thể hiện bước tiến to lớn của mỹ thuật Việt Nam đương đại trong việc truyền tải thông điệp thẩm mỹ và ý nghĩa nhân văn của Truyện Kiều

Khái niệm cơ bản về Tarot

Là hệ thống 78 lá bài được chia ra làm 22 lá ẩn chính và 56 lá ẩn phụ, Tarot là một tập hợp các lá bài chứa đựng các biểu tượng, ý tưởng dựa theo sự vận hành của Vũ trụ và được dùng với mục đích giải đoán, tiên tri. Dựa theo chuẩn bài Rider- Waite Smith, đây được coi là chuẩn bài Tarot hiện đại, và các tác giả có thể tự do sáng tác theo các hình ảnh, chủ đề khác nhau dựa trên chuẩn Tarot cơ bản.

Bài Tarot có thể được các reader (người giải bài) dùng để đọc, giải quyết các vấn đề người đọc đang gặp phải trong cuộc sống. Bên cạnh là một công cụ tiên tri thì Tarot còn là sự mường tượng về tính sáng tạo, thiền định, phát triển bản thân, là công cụ hỗ trợ trí tuệ, tiên tri cũng như chữa lành vấn đề tâm lý và tổn thương của con người.

Tarot Kiều

Về Tarot Kiều, đây là một trong những bộ Tarot thuần Việt nổi bật trong số các dự án sáng tác bài Tarot Việt hóa. Tarot Kiều cũng là bộ bài tarot đầu tiên minh họa câu chuyện về cuộc đời Kiều và các nhân vật xuất hiện trong cuộc đời Kiều. Dự án Tarot Kiều là dự án đặc biệt, khi thể hiện sự liên kết giữa Kiều với tarot. Dự án vẽ bài được khởi đầu vào ngày 08/03/2020, phát hành 200 bộ bản first edition 22 lá đại cẩm nang vào ngày 10/08/2020 đúng dịp kỷ niệm 200 năm ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du.

Các nhân vật trong "Truyện Kiều" cũng xuất hiện trong những lá bài tương ứng với tính cách và thân phận trong truyện

Sự liên hệ giữa Kiều với Tarot

“Truyện Kiều” là kiệt tác thơ chữ Nôm, bản cáo trạng bằng thơ tuyệt vời về cuộc đời lưu lạc của Kiều. Chuyển thể từ tác phẩm “Đoạn trường tân thanh” của Trung Quốc, “Truyện Kiều” đã lập nhiều kỷ lục của Đại thi hào Nguyễn Du – danh nhân văn hóa của thế giới.

“Bất tri tam bách dư niên hậu

Thiên hạ nhân hà khấp Tố Như”

“Trăm năm trong cõi người ta

Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau

Trải qua một cuộc bể dâu

Những điều trông thấy mà đau đớn lòng

Lạ gì bỉ sắc tư phong

Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen

Cảo thơm lần giở trước đèn

Phong tình có lục còn truyền sử xanh”

Từ xa xưa, ông bà ta đã xuất hiện loại hình bói Kiều, giữa Tarot và Truyện Kiều. Tuy có cách thể hiện và nguồn gốc khác nhau nhưng tựu chung lại thì vẫn muốn kể lại những câu chuyện về nhân sinh và triết lý cuộc đời. Dựa theo ý tưởng và sự chỉ dẫn trong bài viết “Tarot: Từ Ngây Thơ đến Thế Giới” của thầy Nhật Chiêu, họa sĩ Tú Ngô đã minh họa và thực hiện dự án Tarot Kiều để truyền tải lại cách “bói Kiều” của dân gian ông bà ta đã từng. Bói Kiều sẵn mang tính tâm linh cao nên Tarot Kiều là cách để chuyển tải nhanh nhất những thông điệp và triết lý nhân sinh quan tích cực từ những lá bài theo chủ đề này.

Bộ Tarot Kiều gốm có 78 lá giấy phổ thông với chất liệu dày cứng, hình ảnh phổ biến, phù hợp với đại chúng. Bộ bài có mạ vàng ở viền cạnh, đảm bảo tính thẩm mỹ như một số bộ bài Tarot phương Tây. Bên cạnh đó thì bộ  bài cũng có một cuốn cẩm nang hướng dẫn ý nghĩa các lá bài (mini booklet).

Vì sao Truyện Kiều xuất hiện trong dự án Tarot lần này? Bởi vì Tarot minh họa các tình huống trong hành trình của con người, Truyện Kiều cũng là một tác phẩm nói về nhân sinh. Giữa Tarot và Truyện Kiều dù có cách thể hiện khác nhau, tuy ở hai bờ khác nhau của đại dương nhưng đều nói cùng chung về nhân sinh và con người. Đó chính là điểm chung và cầu nối để các tác giả trong dự án thể hiện đầy đủ và trọn vẹn ý nghĩa của bộ bài này.

“Giữa Tarot và Truyện Kiều, có cách thể hiện khác nhau, một đến từ phương Đông, một đến từ phương Tây, cùng nhắm đến kể chuyện về nhân sinh và con người” – Zing News

“Với mong muốn mang những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc đến gần hơn với các bạn trẻ” – Báo Thanh Niên

Hậu Gậy – Ý nghĩa của lá bài Queen of Wands của bộ Tarot Kiều

                                                                 "Sư đà hái thuốc phương xa

                                                              Mây bay hạc lánh biết là tìm đâu"

Là ai?

Sư Giác Duyên - Sư trưởng của Chiêu Ẩn Am, sư phụ của Trạc Tuyền, bạn của đạo cô Tam Hợp và là người trực tiếp thu xếp cứu Kiều lên từ dòng Tiền Đường. Sau khi Kiều trở lại gia đường, biết Kiều sẽ tìm mình nên Sư đã lên đường hái thuốc cứu người, không để lại thông tin gì. Kiều biết ơn sư nên đã lập am thờ, ngày ngày hương khói. 

"Nhớ lời lập một am mây,

Khiến người thân thích rước thầy Giác Duyên .

Đến nơi đóng cửa cài then,

Rêu trùm kẻ ngạch cỏ len mái nhà,

Sư đà hái thuốc phương xa,

Mây bay hạc lánh biết là tìm đâu ?

Nặng vì chút nghĩa bấy lâu,

Trên am cứ giữ hương dầu hôm mai." 

Hậu gậy luôn biết cách đối đãi với mọi người. Như sư Giác Duyên, lấy thực tâm ứng xử nên được người khác tin tưởng, yêu quý. Do đó, người này rất khéo xử lý những vấn đề giữa người với người, giúp cho công việc chạy trơn tru. Bởi thế nên những người như này rất dễ bị người khác hiểu lầm, hoặc ganh tức. Thói thường, xung quanh những con người thế này thường có thị phi, có khi do họ tự tạo, có khi do người khác ganh ghét nên cố tình gây ra.

Điều ngẫu nhiên thú vị rằng: 4 lá Cung đình của bộ Gậy chính là 4 nhân tố quan trọng để thực hiện được kế hoạch cứu Kiều một cách mỹ mãn, nó được thể hiện qua:

Bồi Gậy đại diện cho Ý tưởng, Tâm của Thúy Kiều. Có câu nói: "Bạn không thể cứu một người khi người ấy không muốn được cứu". Thì Tâm của Kiều chính là ước muốn được cứu, được thoát ra khỏi kiếp đoạn trường của nàng. Có lẽ ban đầu việc nương nhờ cửa Phật của Kiều chỉ là một phần trong kế hoạch của nàng để thoát ra khỏi nhà Hoạn Thư. Nhưng nó lại trở thành yếu tố quan trọng và quyết định để nàng có thể được Sư Giác Duyên cho ở lại lâu dài như thế. Và Tâm của nàng Kiều cũng là một yếu tố để Sư Giác Duyên muốn dành tâm sức để tìm mọi cách cứu nàng. 

Hiệp Gậy đại diện cho Kỹ năng, Người thực thi kế hoạch của Ngư ông. Đầu tiên, để có sự tham gia của Ngư Ông phải kể đến là Tâm của Kiều một lần nữa. Nếu như ngày được vinh quang từ Từ Hải, Kiều không nhớ ơn mà đền bồi rất rất nhiều tiền cho Sư Giác Duyên. Thì Sư Giác Duyên cũng không có nguồn lực để thuê 2 Ngư phủ tròn một năm chỉ để chờ đợi khoảnh khắc cứu Kiều. Tại sao phải thuê 2 Ngư phủ mà không phải là người khác? Bởi vì con sóng Tiền Đường nổi tiếng là sóng dữ, nếu không phải là một ngư dân thiện nghệ đã thuộc nằm lòng từng chu kỳ của sông Tiền Đường, thì rất dễ bị thủy thần nuốt chửng. "Sóng triều sông Tiền Đường" là được mệnh danh là "Thủy quái hung tợn" là một địa danh có thật ở Trung Quốc, bạn nào tò mò có thể tìm kiếm trên Google để đọc thêm.

Hậu Gậy đại diện cho sự Hành động của Sư Giác Duyên. Đầu tiên, với bất kỳ một dự án, một kế hoạch nào muốn thực hiện được cũng cần có con người. Dự án càng lớn, kế hoạch càng khó thì càng cần nhiều người giỏi, có tâm. Thì việc "cứu Kiều thoát khỏi kiếp đoạn trường" là một việc xoay chuyển, đột phá một kiếp người, là việc cực kỳ cực kỳ khó. Nếu chỉ có một mình Kiều, thì chắc xác nàng đã trôi theo dòng Tiền Đường rồi. Và sự tham gia vào dự án này của Sư Giác Duyên là một thành tố vô cùng quan trọng để kế hoạch này thực hiện được. Giống như việc nếu bạn chỉ có Ý tưởng mà không Hành động thì mãi mãi việc đó cũng chỉ là Ý tưởng, và cũng đã có rất nhiều người ôm những Ý tưởng của mình về cuối đời xuống lòng đất.

Vua Gậy đại diện cho Tầm nhìn, Kế hoạch, Sự tư vấn từ người có chuyên môn là Đạo Sư Tam Hợp. Khi bạn đã có Ý tưởng, bạn thực sự Hành động, nhưng nếu bạn không được chỉ dẫn từ những người có Tầm nhìn, có Chuyên môn, thì khả năng thất bại của bạn sẽ rất cao. Bởi vì bạn làm gì có kinh nghiệm, tương tự như khi học bơi hay học lái xe đạp, những lần đầu tiên thì khả năng cao bạn bị uống nước hay té xe là chuyện bình thường. Thì với một dự án lớn, bạn chưa từng làm bao giờ, nếu không có người đi trước tư vấn, khả năng cao bạn thất bại thảm hại là gần như 99,99%. Gặp được người tư vấn đúng cho mình, là bạn đã tiết kiệm được gần 70% thời gian nghiên cứu và thử sai rồi điều chỉnh dự án. Đạo Sư không trực tiếp gặp Kiều, cũng không trực tiếp là người cứu Kiều, nhưng nếu không có sự chỉ dẫn của Tam Hợp, thì Sư Giác Duyên có muốn cứu Kiều cũng không biết đi đường nào để cứu.

Lá Tình Nhân

“Tiên thề cùng thảo một chương,

Tóc mây một món dao vàng chia đôi.

Vầng trăng vằng vặc giữa trời,

Đinh ninh hai mặt một lời song song.

Tóc tơ căn vặn tấc lòng,

Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương.

Chén hà sánh giọng quỳnh tương,

Dải là hương lộn bình gương bóng lồng.

Sinh rằng: Gió mát trăng trong,

Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam .

Chày sương chưa nện cầu Lam,

Sợ lần khân quá ra sàm sỡ chăng ?

Nàng rằng: Hồng diệp xích thằng,

Một lời cũng đã tiếng rằng tương tri.

Đừng điều nguyệt nọ hoa kia.

Ngoài ra ai lại tiếc gì với ai.”

Bối cảnh

Sau lần gặp gỡ ở Tiết Thanh Minh, dù chỉ là đứng từ xa, nhưng Kiều đã có cảm tình với Kim Trọng. Nàng chủ động để chàng Kim mượn kim thoa bắt chuyện, gặp nhau trao lời hẹn. Ngẫm dịp cả nhà đi vắng sang thăm chàng, rồi là cắt tóc ăn thề. Nàng luôn là người chủ động. Thế nhưng, khi chàng Kim bày tỏ tình cảm “Phúc nào đổi được giá này cho ngang”, Kiều lại e dè.

“Anh hoa phát tiết ra ngoài,

Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa”.

Từ ý niệm nàng mang theo ở lá số V - Tướng Sĩ, Kiều tin rằng số nàng sẽ khổ cực, lênh đênh. Cuộc gặp gỡ với Đạm Tiên trong khung cảnh nửa hư nửa thực càng làm mọi thứ thêm phần sâu đậm. Do đó, nàng đâm ra tự ti một cách kín đáo. Đủ để không ai trong nhà nhận ra.

Nhưng chàng Kim đã tinh tế nhận ra điều ẩn khuất bên trong lòng nàng. Chàng không chỉ nhận ra, mà còn thấy tường tận mấu chốt, còn an ủi và cổ vũ nàng, giúp cho nàng lần đầu tiên có niềm hi vọng vào một tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn. 

“Một lời cũng đã tiếng rằng tương tri.”

“Sinh rằng: Giải cấu là duyên,

Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều.

Ví dù giải kết đến điều,

Thì đem vàng đá mà liều với thân.” 

Phải là một người đàn ông tinh tế đến dường nào mới nói lên 4 câu thế. Một người nghe qua thôi đã hiểu lòng mình, đã nói lên được điều mà cha mẹ, em trai, em gái, người trong nhà suốt bấy lâu không thấy được. Riêng điều này thôi đã đủ khiến nàng vấn vương và muốn kề cận cùng chàng Kim mãi thôi.

Đã vậy, chàng còn phong nhã hào hoa, tài hoa có tiếng, xuất thân trâm anh, chí hướng làm quan. Đúng chuẩn “con trai nhà người ta”. Một người như vậy, hỏi sao Kiều không say, không đắm, không nhung nhớ một đời, đau khổ đến tột cùng khi không được cùng chàng kết tóc se duyên. Sau khi giúp nàng có thêm niềm tin vào cuộc sống vì gặp được chàng Kim, Vận mệnh đã vô tình đưa chàng ra khỏi nàng, ném Kiều vào kiếp đoạn trường.