Kiệt tác của nhân loại “Bữa tiệc cuối cùng - The last supper” của Leonardo Da Vinci và những giá trị trường tồn đến ngày nay

Giá trị trường tồn về khía cạnh văn hóa và nghệ thuật của “Bữa tiệc cuối cùng” đối với nhân loại

“Bữa tiệc cuối cùng” hay “Bữa tiệc ly” là bức bích họa vô cùng nổi tiếng của danh họa người Ý Leonardo da Vinci. Tác phẩm được sáng tác vào khoảng những năm 1495 – 1498, miêu tả trai phòng của Tu viện Santa Maria ở thành phố Milano.

Theo những gì được kể lại thì Leonardo da Vinci đã phải mất đến 7 năm để có thể hoàn thành được bức tranh. Khi bắt đầu vẽ, Da Vinci đã vẽ hình ảnh Chúa Jesus đầu tiên. Thời gian sau đó, ông lần lượt hoàn thành hình ảnh của 11 vị tông đồ còn lại trong bức tranh. Tuy nhiên, còn một người cuối cùng vẫn chưa được vẽ, đó chính là kẻ phản bội lại Chúa: Judas Iscariot.

Ban đầu, danh họa người Ý muốn tìm một hình mẫu người đê tiện, hèn hạ nhất của đáy xã hội để lấy cảm hứng vẽ hình tượng Judas. Cuối cùng, sau hơn 6 năm tìm kiếm, ông đã tìm thấy hình mẫu cho Judas tại nhà ngục của Roma. Sau khi được nhà vua cho phép, tên tội phạm đã được hoãn ngày thi hành án tử để đến làm mẫu cho Da Vinci. Sau 6 tháng ròng rã vẽ Judas, bức tranh cuối cùng cũng được hoàn thành và tên tử tù cũng bị đưa đi hành quyết.

Đến lúc này, hắn khóc lóc lao đến chỗ Da Vinci hỏi rằng ông còn nhớ ra hắn không. Lúc này Da Vinci mới nhận ra một sự thật trớ trêu là kẻ được chọn làm hình mẫu bỉ ổi, đê tiện để vẽ Judas lại chính là người thanh niên đẹp đẽ mà 7 năm trước được ông chọn làm hình tượng vẽ Chúa Jesus. Một hình tượng hoàn hảo lúc ban đầu nhưng cuối cùng lại trở thành kẻ đồi bại.

   “Bữa tiệc cuối cùng” miêu tả thời điểm cuối cùng Chúa Jesus cùng ngồi ăn tối với các môn đồ của mình                                 trước khi ngài bị chính quyền La Mã đến bắt và đóng đinh lên cây thập tự giá 

Mặc dù giá trị của tác phẩm hoàn toàn không được đề cập đến nhưng “The Last Supper” được ước tính trị giá 450 triệu USD. Đó là khi so sánh với giá bán thực tế của những bức tranh quý hiếm khác của Da Vinci. Kiệt tác của Leonardo được cho là thu hút được mức định giá cao như vậy là do sự kết hợp của các yếu tố sau. Bức tranh miêu tả chân thực và sinh động bữa ăn tối cuối cùng của Chúa Giê-su với các môn đệ trước khi bị bắt và đóng đinh lên cây thập tự giá. Đó là cách diễn giải bằng hình ảnh của Da Vinci về một sự kiện được ghi lại trong Kinh Thánh. Tuy nhiên, không giống như các bức vẽ về bữa ăn cuối cùng của Chúa Giê-su mà các nghệ sĩ khác thể hiện, bức tranh của Leonardo miêu tả một cảnh khắc kỷ hơn, ông muốn nắm bắt chính xác khoảnh khắc sau khi Chúa Giê-su nói với các môn đệ của mình rằng một trong số họ sẽ phản bội Ngài. Judas – một trong số các môn đồ của Chúa Jesus – đã tố giác thầy của mình với nhà cầm quyền La Mã để đổi lấy 30 thỏi bạc.

Do đó, tác phẩm của Da Vinci có giá trị là ở chỗ, nó mô tả các phản ứng liên tiếp của cơn thịnh nộ, sự giân dữ, kinh hoàng và sốc của các sứ đồ. Mười hai môn đồ ngôi trên bàn ăn, mỗi người mang một vẻ mặt khác nhau, biểu hiện những thái độ khác nhau với lời nói của Jesus. Có ba người trong tranh đang thì thầm với nhau, ba người lại tỏ vẻ giận dữ, một người lộ vẻ nghi ngờ, một người khác lại tỏ ra ngạc nhiên. Có hai người lại để lộ vẻ xúc động, một người ngồi ngay ngắn tỏ lòng trung thành. Riêng chỉ có một môn đồ được tái hiện với vẻ mặt tái nhợt, lưng hơi ngả về phía sau, tay nắm chặt túi tiền – đó chính là kẻ phản bội Judas.

           Bức tranh "Bữa tiệc ly" vẽ chi tiết phản ứng của 12 tông đồ của Chúa trước lời tiên tri của ngài

Ngoài ra, trong bức tranh, Leonardo da Vinci cũng chủ ý rằng chi tiết tay phải của Chúa đang với tới một chiếc bánh mì, tay trái cũng đang hướng tới chiếc bánh mì khác. Điều này đã được nhắc đến trong Kinh Thánh, là do Chúa Jesus đã tiên tri rằng kẻ phản bội Chúa sẽ lấy bánh mì cùng thời điểm với ngài. Trong tranh thì vào lúc Chúa lấy bánh mì thì Judas cũng đưa tay ra lấy bánh, đồng thời cũng chính là chiếc bánh mì mà tay phải của Chúa Jesus đang với tới. Như vậy, điều đó là trùng khớp với việc Judas chính là kẻ phản bội ứng nghiệm với lời tiên tri trước đó của Chúa.

Chẳng hạn, trong bức tranh, Philip, người đang ngồi bên trái Chúa Giê-su, chỉ về phía mình và nói: “Thưa Chúa, chắc không phải tôi đâu”. Chúa Giê-su trả lời rằng môn đệ nào nhúng tay vào bát là kẻ phản bội. Đồng thời, Chúa Giê-su và Giu-đa dường như với tay về phía đĩa trên bàn, khiến anh ta trở thành kẻ phản bội.

Rước lễ là một khía cạnh cơ bản trong nghi lễ của một nhà thờ Công giáo hiện đại. Theo cách diễn giải của Da Vinci thì bức tranh mô tả những khoảnh khắc ngay trước khi Chúa Giê-su thánh thể ra đời. Người ta thấy Chúa Giê-su chỉ về phía một miếng bánh mì và ly rượu, gợi ý thiết lập nghi thức rước lễ, đồng thời đưa ra hướng dẫn rõ ràng về cách ăn bánh mì và uống rượu trong tương lai. Nếu để ý kỹ, chúng ta có thể thấy sau lưng Judas là một khoảng tối trong khi sau lưng Chúa lại là hình ảnh cửa sổ đầy ánh sáng. Những tia sáng chiếu vào gương mặt Jesus làm ánh lên vẻ hiền từ, điềm tĩnh và cương nghị. Sự tương phản này chính là sự biểu đạt cho nỗi căm thù của tác giả Da Vinci với thế lực gian ác, cũng như sự ngưỡng vọng của ông đối với chính nghĩa.

Danh tính 12 tông đồ xuất hiện trong bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” của Da Vinci

Một phát hiện về những tài liệu trong khoảng thời gian Leonardo Da Vinci vẽ bức tranh bích họa này vào năm 1800 đã để lộ danh tính của những người trong tranh. Danh tính của 12 vị môn đồ này gồm có: John, Peter, Judas, Andrew, Jame (nhỏ), Bartholomew, Thomas, James (lớn), Philip, Matthew, Thaddeus và Simon.

                                               Chân dung 12 tông đồ của Chúa Jesus (Ảnh: Pinterest)

Trong bức tranh của 12 tông đồ, Chúa Jesus ngồi giữa, những tông đồ của ông ngồi thành 4 nhóm tượng trưng cho 4 loại người trên bàn ăn gồm có:

-         Nhóm sợ hãi: Bartholomew, James “nhỏ” và Andrew. Ba người này ngồi ở phía bên trái ngoài cùng của bức bích họa, tức là bên tay phải của Chúa. Cả ba người họ đều tỏ ra một vẻ mặt vô cùng kinh sợ.

-         Nhóm người gây nhiều tranh cãi: Judas, Peter, John. Peter biểu lộ sự tức giận khó kiềm chế, trong tay cầm một con dao, nói chuyện với John. Trong khi John thì có vẻ như đang bị sốc đến mức gần như ngất đi. Judas thì lại biểu lộ nét sợ hãi khi nghe lời tiên tri từ Chúa, trong tay hắn lại nắm chặt một túi tiền.

-         Nhóm người nghi ngờ: Thomas, James “lớn” và Philip. Thomas trong có vẻ mặt rất buồn, khuôn mặt thể hiện rõ sự ngờ vực còn James lại tỏ vẻ bất ngờ đến mức không thể tin được, đôi tay ông dang rộng ra. Trong khi đó, Philip có vẻ như muốn xin Chúa giải thích để bày tỏ lòng trung thành của mình.

Nhóm người tranh luận: Matthew, Thaddeus và Simon. Đây là nhóm ba người ngồi ở phía cuối dãy bàn, góc phải của bức họa. Dường như ba người trong nhóm này đang tranh luận cùng nhau để xem ai là kẻ phản bội mà Jesus đang nói tới.

Tác phẩm này được cho là nổi tiếng và có giá trị lớn đến vậy bởi vì Da Vinci chưa bao giờ thực hiện một tác phẩm nghệ thuật lớn đến như vậy và việc ông dành nhiều thời gian cũng như tâm huyết để hoàn thiện bức tranh cũng là một điều đáng nói. Trước đây Da Vinci cũng không có kinh nghiệm nhiều về vẽ tranh phương tiện bích họa truyền thống như vậy. Thay vào đó, nghệ thuật Cơ đốc giáo được tạo ra bằng cách sử dụng bột màu thử nghiệm trên bức tường thạch cao khô, và kỹ thuật này được cho là mang tính rủi ro hơn so với bức tranh bích họa thông thường phổ biến vào thời điểm đó.

 “Bữa tiệc cuối cùng” đáng giá bao nhiêu?

Trong một nghiên cứu gần đây nhất, bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” của Leonardo da Vinci được cho là có trị giá 450 triệu USD. Tuy nhiên, cũng không thể phủ định là thật khó để đưa ra một mức giá hoặc giá trị nhất định cho bức tranh này vì nó là một trong những tác phẩm nghệ thuật mang tính biểu tượng nhất trên thế giới. Hơn nữa, tác phẩm này cũng chưa bao giờ được rao bán và do đó không có tiêu chuẩn nào được tạo ra để định giá giá trị thật sự của nó.

Theo Wikipedia, hai bản sao ban đầu của bức tranh được biết đến rất nhiều. Các bản sao có kích thước gần như nguyên bản (bản gốc dài 15 foot x 29 foot), được cho là tác phẩm của các trợ lý của Leonardo.

Một bức của Cesare de Sesto ở Nhà thờ Thánh Ambrogio ở Ponte Capriasca, và bức khác của Giampietrino được tìm thấy ở Học viện Nghệ thuật Hoàng gia.

Theo Wall Street Journal, họa sĩ hiện đại Zeng Fanzhi đã sáng tác phiên bản “Bữa tiệc tối cuối cùng” của Leonardo, được bán với giá 23,3 triệu USD tại một phiên đấu giá của Sotheby vào năm 2013.

Bạn có thể ngắm tác phẩm nghệ thuật “Bữa tiệc cuối cùng” ở đâu?

Không giống như những họa phẩm mang tính biểu tượng khác, “Bữa tiệc cuối cùng” không được tìm thấy trong các viện bảo tàng mỹ thuật thông thường. Thay vào đó, ngôi nhà kiên cố của nó là ở một tu viện ở Milan, Ý, và việc di chuyển nó gần như là không thể. Đó là bởi vì Da Vinci đã vẽ tác phẩm một cách trực tiếp và phù hợp trên bức tường ở phòng ăn của tu viện Santa Maria Delle Grazie vào năm 1495.

Chủ nghĩa tượng trưng và những thông điệp ẩn giấu sau bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng”

Thật không may, kiệt tác “The Last Supper” của Da Vinci đã không thể tránh khỏi thử thách của thời gian mà trở nên bị hư hại. Bức tranh nhiều lần đã phải đại tu vì sơn trên tường của bức tranh bị bong tróc dần theo năm tháng. Bức tường trưng bày họa phẩm này cũng bị sụp đổ, bị phá hoại, thậm chí bị đánh bom và vì thế mà bức tranh đứng trước nguy cơ phục hồi nhiều lần.

Vì vậy, có thể thấy sự tồn tại của bức tranh qua nhiều năm tháng như vậy được xem là một điều kỳ diệu. Ngày nay, sau nhiều thế kỷ, người xem tranh có thể đánh giá cao tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp này nhờ một số lần trùng tu và một chút may mắn thần thánh.

Suy đoán về tính biểu tượng trong bức tranh rất phong phú. Giả dụ như một số học giả đã tranh luận về ý nghĩa của thùng muối bị đổ gần nhân vật được cho là khuỷu tay của Judas. Muối bị đổ có thể tượng trưng cho tôn giáo, sự mất mát. Muối đổ trước mặt Judas cũng được xem là biểu tượng cho sự phản bội của anh ta với Chúa. Ngoài ra, nó có thể được xem là một dấu hiệu của sự xui xẻo khi Judas là người được chọn để phản bội lại Chúa.

Cách thể hiện chi tiết trong tác phẩm của Da Vinci trong bức tranh cũng gây ra tranh cãi trong nhiều năm qua. Người xem tranh cãi xem hình ảnh con cá trên bàn ăn là cá lươn hay cá trích. Trong tiếng Ý, từ “cá lươn” là “aringa”, nhưng khi đánh vần là “arringa”, nó lại có ý nghĩa là truyền bá. Trong phương ngữ Bắc Ý, “cá trích” là “renga” và được dùng để miêu tả, ám chỉ một người từ chối tôn giáo. Điều đó được xem là phù hợp với lời tiên đoán trong Kinh thánh của Chúa Giê-su về việc sứ đồ Phi-e-rơ từ chối biết Ngài.

Hơn nữa, bức tranh “Bữa tối cuối cùng” đã truyền cảm hứng cho một số lý thuyết mang tính tự do. Chẳng hạn, trong cuốn “Templar Revelation” đã chỉ ra rằng nhân vật bên trái Chúa Giê-su không phải là John như nhiều người vẫn tin mà thực ra là Mary Magdalene. Điều này lập luận rằng bức tranh là bằng chứng không thể chối cãi trong việc che đậy danh tính của Chúa Giê-su bởi Giáo hội Công giáo La Mã.

Da Vinci được biết đến là người ưa thích sử dụng chất liệu sơn dầu, một phương tiện cho phép người nghệ sĩ làm việc và vẽ tranh chậm rãi trong khi thực hiện các thay đổi một cách dễ dàng. Ngoài ra, Da Vinci còn tìm kiếm độ sáng và cường độ của bóng tối cũng như điều chỉnh sắc độ của ánh sáng khi áp dụng vào họa phẩm mang tính bích họa này. Tuy nhiên, Da Vinci đã quyết định vẽ “The Last Supper” trên bề mặt tường chứ không phải vải canvas, được dán kín bằng hai lớp đá thạch cao và mastic. Sau đó, danh họa đã thêm một lớp chì trắng bên dưới để giúp tăng cường độ sáng cho lớp vẽ bằng sơn dầu và màu nhiệt độ được phủ lên trên bề mặt.

   Tác phẩm thuộc thời kỳ Phục hưng này bị hư hại nhiều lần do sự thử thách của thời gian nhưng vẫn được     bảo tồn và lưu giữ tại Milan, Italy cho đến ngày nay, phục vụ cho công tác nghiên cứu và đóng góp vào sự                                                              phát triển của văn hóa nhân loại

Danh họa vĩ đại thế giới Da Vinci đã dành rất nhiều thời gian và công sức để vẽ nên bức tranh kiệt tác của nhân loại, để mô tả những người bên cạnh thân cận và gần gũi nhất trong suốt quãng đời của Chúa Jesus. Cục diện bàn ăn chính là hình ảnh ẩn dụ cho mức độ thân tình và gắn bó của những nhân vật trong tranh. Thế nhưng, trên bàn ăn đó không hề có hình ảnh vui vẻ và nụ cười mà chỉ có câu nói của Chúa Jesus: “Trong các ngươi có kẻ muốn bán rẻ ta”.

Bức tranh chính là một xã hội thu nhỏ mà Da Vinci muốn hướng đến, khi ông cho ta thấy rất nhiều khía cạnh xấu xí tồn tại trong cuộc sống. Những nhóm người ngồi trên bàn ăn cũng chính là những người mà tất cả chúng ta đều phải đối mặt. Đó là kẻ phản bội hay trung thành, là kẻ hèn nhát hay ngốc nghếch, tất cả đều rất khó để có thể nhận thấy ngay.

Chúng ta có thể thấy điểm nổi bật hơn cả trong bức tranh đó chính là khuôn mặt điềm tĩnh đến kinh ngạc của Chúa Jesus, ngay cả khi Người đang thốt lên câu nói đau lòng nhất. Đó chính là hình ảnh thể hiện rõ nhất cho câu nói “Thứ giúp chúng ta có thể đứng trên bậc cao nhất của cuộc sống chính là thái độ của chính bạn”. Cũng giống như cách mà danh họa khắc họa chân dung tên phản bội vẫn được ngồi cùng bàn với Chúa. Như vậy thông điệp nhân văn và ý nghĩa mà hội họa của Leonardo đang tìm cách truyền đạt, đó là sống không phải là tìm cách loại bỏ, mà đó chính là sự dũng cảm đối mặt.

Bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” không chỉ đơn thuần là một bức tranh bình thường, mà câu chuyện ẩn giấu đằng sau đó nói với chúng ta rằng bản chất con người không phải là thứ cố định. Một chân dung đẹp đẽ, nhân hậu, được lựa chọn kỹ càng từ hàng vạn người, nhưng rốt cuộc vẫn có thể trở thành một hình nhân dối trá, hèn hạ, đê tiện, tận đáy xã hội.

Ngày hôm nay, bạn có thể là người rất đẹp đẽ, nhưng ngày mai, không ai có thể nói trước rằng bạn sẽ thay đổi ra sao. Bạn tốt hay xấu không phụ thuộc hay quyết định trong một ngày bạn sống. Vì thế, đừng bao giờ quên việc trở thành người tốt và cũng đừng bao giờ bỏ cuộc khi hôm nay bạn lỡ là người xấu. Tương lai không hề được định trước mà chính chúng ta là người quyết định cho số phận của chính mình.

Bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” của Leonardo Da Vinci là một tuyệt tác vĩ đại mà danh họa đã để lại cho nền văn minh nhân loại. Bức tranh không chỉ mang hơi thở của nghệ thuật thời kỳ Phục hưng mà ẩn sâu trong tranh là những tầng ý nghĩa, những câu chuyện và những thông điệp nhân văn mang tầm vóc vượt thời đại, vượt ra ngoài không gian và thời gian để trường tồn mãi mãi với đời sống tinh thần của nhân loại./.