Tác phẩm tượng điêu khắc gốm mộc dát vàng Thần Mèo của nghệ sĩ Nguyễn Quang Vinh và hành trình vươn xa của Gốm Việt

Ngoại giao văn hóa với vai trò đưa hình ảnh đất nước và con người Việt Nam vươn tầm thế giới

Với bề dày lịch sử, Việt Nam là một đất nước có truyền thống văn hóa và các giá trị mang đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Sức mạnh mềm đã góp phần làm nên vị thế và tầm ảnh hưởng của Việt Nam vươn ra tầm thế giới. “Ngoại giao văn hóa” - một thành tố nằm trong khái niệm "sức mạnh mềm" được hiểu là công cuộc đưa hình ảnh đất nước và con người của quốc gia mình vượt ra bên ngoài biên giới lãnh thổ để bạn bè năm châu biết đến. Ngoại giao văn hóa là hoạt động sử dụng văn hóa như là đối tượng và phương tiện nhằm đạt được những mục tiêu cơ bản của chính sách đối ngoại của một quốc gia, với mục đích là tạo ra hình ảnh tốt đẹp, quảng bá văn hóa và ngôn ngữ của quốc gia đó trên thế giới.

Ngoại giao văn hóa của nước ta đang ngày càng nở rộ và phát triển theo cả cấp độ song phương và đa phương. Ngoại giao văn hóa của Việt Nam được biểu lộ khi ngày càng xuất hiện nhiều sự phổ biến và thông dụng của các loại hình nghệ thuật đến từ các văn, nghệ sĩ trong nước nhằm đưa hình ảnh của quốc gia mình ra bên ngoài và giới thiệu với bạn bè quốc tế bằng những tác phẩm nghệ thuật của mình.

Thực chất, ngoại giao văn hóa đã có từ rất lâu đời, khi dùng văn hóa của quốc gia mình để làm ngoại giao. Thông qua những công cụ văn hóa để thiết lập, duy trì và phát triển quan hệ đối ngoại nhằm đạt được các mục tiêu và lợi ích cơ bản của quốc gia – dân tộc, đó là an ninh, phát triển và ảnh hưởng.

“Sức mạnh mềm” là cụm từ ám chỉ những ảnh hưởng của văn hóa với việc định hình nên hệ giá trị cốt lõi trong sức mạnh của một quốc gia. Việt Nam vốn là một đất nước giàu có bản sắc văn hóa dân tộc, việc sử dụng ngoại giao văn hóa đã trở thành một công cụ đắc lực và hữu hiệu trong tiến trình đưa ảnh hưởng của quốc gia vươn ra tầm thế giới. Không chỉ đem đến những lợi ích to lớn và dài hạn về mặt chính trị, kinh tế, mà ngoại giao văn hóa còn giúp đất nước ta phát huy được toàn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc. Ngoại giao văn hóa không phải là hoạt động một chiều mà là sự trao đổi qua lại có tương tác. Quá trình trao đổi này giúp nước ta tiếp nhận thêm các giá trị và thành tựu văn hóa nổi bật của nhân loại để làm giàu thêm kho tàng văn hóa của mình, đồng thời định hướng việc gìn giữ, phát huy và điều chỉnh các giá trị văn hóa riêng cho phù hợp với dòng chảy phát triển chung của thế giới. Vì thế, đối với tiến trình hoạch định chính sách đối ngoại của một quốc gia, dân tộc, công tác ngoại giao văn hóa đóng vai trò then chốt trong việc định hình nên sức mạnh mềm của một quốc gia, dân tộc trên đấu trường quốc tế.

 Nghệ sĩ Gốm Vinh và ước vọng đưa gốm Việt vươn xa

Nghệ sĩ Gốm Vinh, tên thật là Nguyễn Quang Vinh, sinh năm 2001 tại Hà Nội. Anh theo học tại Đại học Mỹ thuật Công nghiệp chuyên ngành Gốm. Những sản phẩm gốm thủ công độc bản của nghệ sĩ Gốm Vinh với nét độc đáo rất riêng, đã trở thành những tác phẩm đầy tự hào của gốm Việt. Anh có ước vọng đưa gốm Việt đi xa, khi anh tập trung vào những sản phẩm thể hiện được tinh thần Phật giáo và đào sâu những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam ta.

Tác phẩm gốm “Mắt trời”, sáng tác năm 2022 của nghệ sĩ Nguyễn Quang Vinh với tinh thần đậm màu sắc Phật giáo

Quan niệm nghệ thuật của nghệ sĩ Gốm Vinh:

“Đối với tôi, nghệ thuật không phải là một thứ gì đó xa hoa mỹ miều, nghệ thuật đến từ bản chất cuộc sống và nghệ thuật ẩn mình trong mỗi khoảnh khắc của cuộc sống. Nghệ thuật là những thứ thật đơn giản và bình dị, gần gũi với mỗi chúng ta, đôi khi chỉ là một chiếc lá rơi, một cô gái ngồi hong tóc bên thềm, hay hình ảnh một cô nữ sinh đi học về cũng có chất nghệ thuật trong đó. Chỉ là chúng ta có cảm nhận được vẻ đẹp của nghệ thuật hay không. Cái Đẹp, nghệ thuật phải mang được tiếng nói từ nội tâm, từ tâm hồn của người nghệ sĩ đến với người xem, như những bức phù điêu trên nóc chùa, những gì cha ông ta thể hiện chỉ đơn giản là cuộc sống sinh hoạt của người dân với những nét chạm trổ rất đơn sơ giản dị nhưng khi nhìn vào đó, chúng ta lại thấy được cả cái hồn của cả một dân tộc. Cái Đẹp, cái nghệ thuật trong từng tác phẩm cũng như vậy, nó cần phải thể hiện được tiếng nói và cái hồn của người nghệ sĩ. Khi nhìn vào đó, chúng ta biết rằng, người nghệ sĩ ấy đang muốn nói cho chúng ta biết điều gì, sâu xa hơn là chúng ta có thể cảm nhận thấy được cái nội tâm của tác giả trong từng tác phẩm.

Nghệ thuật mà tôi muốn thể hiện và biểu đạt thông qua mỗi tác phẩm cũng sẽ hướng tới mục đích chính là truyền tải những thông điệp tích cực, hướng thiện, nhắc nhở người xem hướng đến một cuộc sống lành mạnh, gần gũi với những điều thiên lương, thiện lành, tốt đẹp, tránh xa những việc làm tiêu cực. Khi chúng ta sống hướng thiện thì nghệ thuật sẽ tự nhiên phát sinh trong chính trái tim của mỗi chúng ta. Vì thế, phong cách và đề tài mà tôi muốn theo đuổi sẽ là đề tài Phật giáo vì phong cách ấy sẽ thích hợp với tôi để thể hiện được điều tôi muốn nói, nội tâm và thế giới quan mà tôi muốn mọi người nhìn vào". 

Nét bút tinh tế của nghệ sĩ Gốm Vinh khi khéo léo chạm trổ những đường nét tinh xảo cho tác phẩm của mình

Ý tưởng hình thành nên tác phẩm “Thần Mèo” 

Thấu hiểu được vai trò của ngoại giao văn hóa trong tiến trình phát triển của nền ngoại giao và văn hóa dân tộc, với lời gợi ý ý tưởng từ đội ngũ cố vấn của Vietnam Gallery, nghệ sĩ gốm Nguyễn Quang Vinh đã quyết định sáng tạo phiên bản giới hạn và đặc biệt hình tượng Mèo Thần Tài, là tượng điêu khắc với những chi tiết tinh xảo trên chất liệu gốm mộc dát vàng dành tặng cho Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Italia tại Việt Nam – Ngài Antonio Alessandro. Tác phẩm này nằm trong dự án thuộc khuôn khổ của nghệ sĩ Gốm Vinh hợp tác với Vietnam Gallery sáng tác nhân dịp kỷ niệm dấu mốc 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước Việt – Ý và cũng là món quà người nghệ sĩ Việt Nam gửi tặng tới Đại sứ Antonio Alessandro khi ông hoàn thành nhiệm kỳ công tác ngoại giao ở Việt Nam trong tháng 8 năm 2023 này.

                                                  Nghệ sĩ Gốm Vinh đưa tác phẩm gốm Việt vươn xa 

Tác phẩm “Thần Mèo” do nghệ sĩ Gốm Vinh thực hiện được lấy cảm hứng từ những chú mèo ta của người Việt Nam với đầu ngẩng cao, nét mặt uy nghiêm và chân đưa lên cao như vẫy gọi, ngồi an định trên vương tòa có thể hiện một chữ thọ bằng vàng. Từng chi tiết của “Thần Mèo” được tác giả thể hiện theo phong cách truyền thống của Việt Nam nói riêng và các nước Đông Nam Á nói chung. Theo quan niệm của người phương Đông, mèo không chỉ là một loài vật thông thường mà bên trong chúng còn mang nhiều linh tính. Loài mèo trong văn hóa Á Đông được cho rằng có 9 mạng, được người Việt nuôi và tôn sùng để bảo vệ ngũ cốc và thóc lúa. Lấy cảm hứng từ quan niệm truyền thống này về loài mèo, nghệ sĩ sáng tạo trên chất liệu gốm – Nguyễn Quang Vinh đã thể hiện tác phẩm “Thần Mèo” với nét đặc trưng là khuôn mặt uy nghiêm dữ dằn và một tay giơ cao như đang vẫy gọi với ý nghĩa rằng Thần Mèo là biểu trưng cho sự uy quyền, bảo vệ cho tài lộc của chủ nhân và vẫy gọi phúc lành đến, đồng thời xua đuổi những điều không may mắn ra khỏi ngôi nhà của “Phúc chủ".

             Tác phẩm tượng điêu khắc trên chất liệu gốm mộc dát vàng "Thần Mèo" của nghệ sĩ Gốm Vinh

Bên cạnh đó, theo quan niệm của người Việt, năm 2023 là năm Quý Mão, một năm mà hình ảnh linh vật mèo đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của năm này. Năm 2023 cũng là năm dấu mốc quan trọng kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Ý.  Lấy ý tưởng đó, với chất liệu gốm mộc dát vàng độc đáo, nghệ sĩ Gốm Vinh đã cho ra đời tác phẩm tượng điêu khắc “Thần Mèo” như một món quà đặc biệt nhằm tôn vinh hình tượng và ý nghĩa của loài mèo trong văn hóa Á Đông. Đồng thời tác giả cũng mong muốn tác phẩm truyền tải và thể hiện được sức sống bền vững trong mối quan hệ bang giao giữa hai nước Việt – Ý. Tác phẩm gốm mộc dát vàng Thần Mèo cũng là biểu tượng cho tình cảm hữu nghị và ngoại giao tốt đẹp giữa Chính phủ và nhân dân hai nước Việt – Ý. Thông qua đó, nghệ sĩ Gốm Vinh cũng dành tặng món quà đặc biệt này như một lời cảm ơn và gửi lời chúc đến Ngài Đại sứ Ý: “Chúc Ngài luôn có được sức khỏe và may mắn, cùng với đó tôi cũng mong mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Ý luôn luôn tốt đẹp, và vững mạnh mãi mãi về sau”.

          Ý tưởng sáng tác tác phẩm được xây dựng nhân dịp kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Việt - Ý

                                                                          (1973 - 2023)

  Hình tượng "Thần Mèo" được xây dựng với khuôn mặt dữ dằn, ngỗ nghịch, tượng trưng cho khí phách và                     tinh thần của người Việt cũng như linh tánh mạnh mẽ của loài mèo trong văn hóa Việt

Tác phẩm được nghệ sĩ Gốm Vinh chạm trổ công phu và tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ nhất. Nhằm làm tăng thêm tính sang trọng cho tác phẩm, có thể thấy hình tượng “Thần Mèo” được chau chuốt khi tác giả dát vàng lên các chi tiết dù là nhỏ nhất như đôi mắt, quốc hiệu trước ngực, chữ Thọ. Tác phẩm sáng tác trên chất liệu gốm được nung trong lò ở nhiệt độ cao, đảm bảo tính bền vững cho sản phẩm. Từng đường nét, chi tiết của tác phẩm thể hiện sự tinh xảo của nghệ thuật gốm Việt, nét mặt tượng mèo có nét uy nghiêm, uy nghi thể hiện được sức sống mạnh mẽ của loài mèo trong văn hóa Á Đông, cũng như tinh thần thượng võ của người Việt.

                          Nét mặt uy mãnh của chú mèo là điểm độc đáo của tác phẩm điêu khắc này

Tác giả chú trọng làm nổi bật ở các chi tiết nhỏ của tác phẩm khi dát vàng đôi mắt, quốc hiệu trước ngực mèo

                                       Đến chi tiết chữ "Thọ" được dát vàng cầu kỳ và hoa mỹ

                                            Tác phẩm có dấu chữ ký "QV" tên tác giả ở phần đáy tượng

           Giấy chứng nhận sản phẩm gốm thủ công độc bản và tác phẩm độc quyền của nghệ sĩ Gốm Vinh

   Tác phẩm được lựa chọn trưng bày trong sự kiện kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Ý tại                             Trung tâm Văn hóa và Thương hiệu Ý - Casa Italia, 18 Lê Phụng Hiểu, Hà Nội

              "Thần Mèo" phiên bản giới hạn và đặc biệt được trưng bày trong không gian văn hóa Việt - Ý

Như vậy, có thể thấy, các nghệ sĩ Việt Nam đang ngày càng chủ động trong tiến trình và xu thế hội nhập với thế giới. Việc đưa những tác phẩm Việt ra bên ngoài lãnh thổ là một trong những cách nhanh nhất để người nghệ sĩ đưa hình ảnh và con người của đất nước mình giới thiệu tới bạn bè quốc tế. Với một quốc gia có màu sắc văn hóa đa dạng và phong phú như Việt Nam, việc khẳng định sức sống và giá trị của bản sắc văn hóa dân tộc thông qua những tác phẩm nghệ thuật, hội họa, tượng điêu khắc, sơn mài… là một việc làm vô cùng quan trọng và thiết thực, góp phần củng cố thêm “sức mạnh mềm” và vị thế của hình ảnh Việt Nam trên vũ đài quốc tế./.