Triển lãm “Tiếng hót” Birdsong – Triển lãm cá nhân của Trần Trung Tín

Họa sĩ Trần Trung Tín

Họa sĩ Trần Trung Tín (1933 – 2008) là một nghệ sĩ tài hoa với cuộc đời nhiều điểm lạ lùng. Ông đến với hội họa bởi những xô đẩy từ nỗi thất vọng và bi kịch lý tưởng, giữa tình cảnh bế tắc không thể cất lời – ông bắt đầu vẽ. Hành trình rẽ ngang của số mệnh ấy đã vô hình gắn chặt hội họa vào cuộc đồi Trần Trung Tín và cũng đã khiến ông trở thành một thứ ánh sáng dị thường bậc nhất của hội họa Việt Nam.

𝗧𝗿𝗮̂̀𝗻 𝗧𝗿𝘂𝗻𝗴 𝗧𝗶́𝗻 (1933 - 2008), quê ở Bến Tre, tham gia chiến khu chống Pháp khi mới 12 tuổi. Năm 1954, ông tập kết ra Hà Nội và được tuyển thẳng vào trường Điện ảnh Việt Nam khóa đầu tiên, trở thành diễn viên, phát thanh viên Đài tiếng nói Việt Nam, và phó đạo diễn điện ảnh. Năm 1969 ông bắt đầu vẽ. Năm 1975, ông chuyển về sinh sống tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Trần Trung Tín có triển lãm cá nhân đầu tiên của mình tại Bảo tàng Nghệ thuật Singapore vào năm 2001. Ông cũng là họa sĩ Việt Nam đầu tiên được mời tham dự triển lãm tại Bảo tàng Anh Quốc tại London năm 2002, sau đó là năm 2007. Ngoài ra, tác phẩm của ông còn tham gia nhiều triển lãm quốc tế tại Mỹ, Pháp, Anh, Thái Lan, Singapore, Nhật... và thuộc về nhiều bộ sưu tập lớn. Năm 2013, 5 năm sau ngày mất, vợ của ông - bà Trần Thị Huỳnh Nga đã tổ chức một triển lãm cá nhân cho ông tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Vẽ để được cứu rỗi, ược trải lòng Vẽ để tránh câm lặng và bỏ cuộc Vẽ để tìm thấy mình, giữ lấy mình "Vẽ để vượt lên thời khủng khiếp mà tất cả chúng tôi đang sống" (Tự Huy)

Những nỗi niềm của Trần Trung Tín có lẽ khởi nguồn từ sự hoang mang và nỗi thất vọng, một sức mạnh mới đã bừng nở từ đó. Có lẽ khi điều gì đó đang sụp đổ, một điều gì khác nữa cũng đồng thời được xây lên. Mặc dù trong sự đơn độc hay tĩnh lặng nhưng vẫn đảm bảo tính thuần khiết và chân thật đến tận cùng.

Triển lãm “Tiếng hót” – Birdsong

“Tiếng hót” là triển lãm cá nhân thứ hai của Trần Trung Tín tại Hà Nội, sau triển lãm cách đây 10 năm với tên gọi “Bi kịch lạc quan”. Triển lãm lần thứ hai bao gồm một loạt các tác phẩm trừu tượng và phỏng thực (figurative) trên giấy báo và giấy ảnh, đây gần giống như một sự trở về Hà Nội. Ông từng cho rằng Hà Nội là thành phố ông đã “hơn một lần thương yêu”, theo lời của ông trong bức điện tín gửi Xưởng phim truyện Việt Nam 1975, bởi hầu hết các tác phẩm trưng bày lần này đều được sáng tác trong khoảng thời gian từ 1969 đến 1973 khi họa sĩ bắt đầu mạnh mẽ quyết tâm bám trụ lại thành phố thay vì đi sơ tán, bất chấp những oanh tạc ác liệt của thời chiến.

Triển lãm “Tiếng hót” lần này cũng là lần đầu tiên mà loạt tranh trừu tượng đầy tính thể nghiệm của Trần Trung Tín được lan truyền giới thiệu tới người Hà Nội. Loạt tranh này thuộc giai đoạn sáng tác đầu tiên của ông, ra đời bên ngọn đèn dầu, trong tầng hầm căn nhà cổ, giữa những đợt mưa bom bão đạn. Họa sĩ Trần Trung Tín, người chưa từng học qua bất kỳ trường lớp đào tạo mỹ thuật nào dường như đã đi xa hơn thế hệ của mình, đã tìm ra được một ngôn ngữ thị giác riêng hết sức độc đáo "tự do về hình thức biểu đạt, tinh tế trong sáng tạo màu sắc. Chủ nghĩa biểu hiện mạnh mẽ của Tín là cấp tiến so với hội họa Việt Nam những năm 1960 và 1970, vốn kết hợp phong cách cổ điển Pháp với hiện thực chủ nghĩa Xô viết” (trích lời Sherry Buchanan, tác giả cuốn sách 'Tran Trung Tin: Paintings and Poems from Vietnam' -Trần Trung Tín: Tranh và thơ từ Việt Nam).

Khác với loạt tranh phỏng thực (figurative) trên giấy báo đã gây tiếng vang lớn và khiến tên tuổi Trần Trung Tín vụt sáng, trong đó những hình tượng cụ thể, giàu ẩn dụ (thiếu nữ, súng, hoa, con chim, ... ) kể lại một hiện thực bị kiềm tỏa và những chấn thương tâm lý thời hậu chiến; loạt tranh trừu tượng của Trần Trung Tín trong thập niên 70 dường như có một tinh thần ấm áp và phong phú hơn. Trong cái thê thảm của chiến tranh, với sự mạnh mẽ về màu sắc và tự do trong đường nét, tranh của Tín vẫn sáng rỡ lên những lạc quan và trong sáng đến lạ kỳ, như thể đang cấu thành một nơi trú ẩn tinh thần, ‘một thánh đường thị giác tự tạo’ của chính ông.

Ngoài các tác phẩm trừu tượng, triển lãm lần này cũng giới thiệu loạt tranh phỏng thực được Trần Trung Tín sáng tác trong quãng thời gian 1972-1975 tại Hà Nội. Ở đây, với những ‘Em Hà Nội’, ‘Con mèo của tôi’, ‘Vệ nữ Cam’, ‘Đình Hà Nội’... màu và nét được sử dụng một cách hoàn toàn nguyên sơ (một thứ “𝒎𝒂̀𝒖 𝒕𝒓𝒐̛̀𝒊 𝒄𝒉𝒐”- Bùi Xuân Phái) Trần Trung Tín đã kể lại nỗi buồn và sự cô đơn một cách thật dịu dàng.

Hơn nửa thế kỷ trước, có một tiếng hót đã cất lên, một tiếng hót cô đơn từng rơi vào câm lặng, nhưng lại là những trang nhật ký ghi chép chân thực nhất, bởi vậy mang một sức mạnh rung cảm khó cưỡng. Trần Trung Tín, cuộc đời ông, nghệ thuật của ông đã dũng cảm ôm lấy, níu lại những gì người ta đã buộc phải bỏ rơi để thích nghi với thời cuộc. Con chim lạ, lạc miền, lạc thời, giờ đây vẫn cất lời, để “Chân lý không bị hành hình / Cái đẹp không bị vùi chôn…

Thông tin triển lãm

Thời gian trưng bày: 11h00 – 19h00 từ 21/10 đến 17/12/2023

Địa điểm: Manzi Art Space, số 2 ngõ Hàng Bún, Ba Đình, Hà Nội

Triển lãm mở cửa tự do cho công chúng